تعریف خسارت تأخیر تأدیه

خسارت تأخیر تأدیه مبلغی است که مدیون (بدهکار) به دلیل امتناع از پرداخت دین خود پس از مطالبه طلبکار متحمل می‌شود تا زیان کاهش ارزش پول به طلبکار جبران شود 

. این خسارت تنها در دعاوی مربوط به دین نقدی و پس از احراز سه شرط «موضوع دین وجه رایج»، «تمکن مدیون» و «امکان تغییر فاحش شاخص قیمت» قابل مطالبه است.
 

مبنای قانونی

ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی
در ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹ آمده است که:

«در دعاوی که موضوع آن دین نقدی باشد و پس از مطالبه طلبکار و وجود تمکن مدیون، مدیون از پرداخت امتناع کند، دادگاه با رعایت تناسب تغییر شاخص قیمت سالانه… خسارت تأخیر تأدیه را محاسبه و مورد حکم قرار می‌دهد.» .

نظریه‌های مشورتی قوه قضاییه

اداره کل حقوقی قوه قضاییه در نظریه شماره ۷/۱۴۰۱/۵۲۴ مورخ ۱۴۰۲/۰۲/۰۵ تأکید کرده است که حتی در موارد کمتر از یک سال، می‌توان با استفاده از «شاخص ماهانه بانک مرکزی» خسارت تأخیر تأدیه را محاسبه کرد .
 

شرایط مطالبه

۱. موضوع دین نقدی باشد
۲. مطالبه کتبی طلبکار (اظهارنامه یا دادخواست)
۳. تمکن مدیون (توانایی پرداخت دین)
۴. امتناع مدیون از پرداخت پس از مطالبه
۵. تغییر فاحش شاخص قیمت سالانه مطابق جداول بانک مرکزی 
موسسه حقوقی علیرضا قدیری

 

نحوه محاسبه خسارت

فرمول محاسبه

مبلغ دین × (شاخص قیمت زمان تأدیه ÷ شاخص قیمت زمان سررسید) = مبلغ دین با احتساب خسارت تأخیر تأدیه
برای به دست آوردن صرفاً مقدار خسارت، مبلغ اولیه دین را از حاصل تفریق می‌کنند 

 

مثال عملی

فرض کنید چکی به مبلغ ۱۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال در تاریخ خرداد ۱۳۹۸ صادر و در آبان ۱۴۰۲ وصول شده است.

شاخص خرداد ۱۳۹۸: ۱۵۰

شاخص آبان ۱۴۰۲: ۴۵۰

۱۰,۰۰۰,۰۰۰ × (۴۵۰ ÷ ۱۵۰) = ۳۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال  
خسارت تأخیر تأدیه = ۳۰,۰۰۰,۰۰۰ – ۱۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۲۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال  .
 

تفاوت با خسارت تأخیر در انجام تعهد
 

خسارت تأخیر تأدیه براساس ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی است و مربوط به دین نقدی می‌شود، اما خسارت تأخیر در انجام تعهد بر اساس ماده ۲۳۶ قانون مدنی الزام به انجام تعهدات غیرنقدی را شامل می‌شود و روش محاسبه متفاوت دارد.

1. آیا در چک نیز ماده ۵۲۲ قابل اجراست؟  
   خیر، خسارت دیرکرد چک طبق بخشنامه‌های خاص بانکی محاسبه می‌شود و از شمول ماده ۵۲۲ خارج است  

2. برای دین ناشی از فاکتور و قرارداد خصوصی چه زمانی آغاز خسارت است؟  
   از تاریخ ابلاغ اظهارنامه یا ثبت دادخواست مطالبه دین .

3. آیا می‌توانند طرفین در قرارداد نرخ متفاوتی برای خسارت تعیین کنند؟  
   بله، اگر در قرارداد شرط خسارت دیرکرد به صورت صریح و معقول درج شده باشد، دادگاه معمولاً به آن تن می‌دهد.

 

نتیجه
 

خسارت تأخیر تأدیه ابزار قانونی مهمی برای دفاع از حقوق طلبکاران است که براساس ضوابط ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی و نظرات مشورتی قوه قضاییه عمل می‌کند. با رعایت شرایط مطالبه و محاسبه دقیق براساس شاخص قیمت، می‌توان از کاهش ارزش پول و زیان مالی جلوگیری کرد و حق قانونی طلبکار را تضمین نمود.